De Amerikaanse inflatie is in augustus uitgekomen op 8,3 procent vergeleken met een jaar eerder. Dat cijfer was hoger dan de analisten hadden verwacht en dus kwam het bericht als een schok. De aandelenkoersen daalden scherp op het nieuws.
Dat de prijzen ook maand-op-maand gestegen zijn (+0,1 procent, ten opzichte van juli) is opmerkelijk. De brandstofprijzen aan de pomp – een belangrijk cijfer voor veel Amerikanen en hun stemming – zijn de afgelopen weken namelijk behoorlijk gedaald. Dat betekent dus dat andere prijzen zijn gestegen én het betekent dat die stijging een zodanige omvang had, dat de daling van de energiecomponent overschaduwd werd. Een blik op de cijfers leert dat vooral zaken zoals huisvesting, voedsel en zorg – de eerste levensbehoeften – duurder zijn geworden.

Vitale uitgaven
De inflatiepijn wordt dus heviger, duikt op steeds meer plekken op en doet vooral pijn bij vitale uitgaven. Het zal geen verbazing wekken dat dit geen goed nieuws is voor de vooruitzichten voor economische groei. Zeker niet omdat voor de Fed de noodzaak om door te gaan met renteverhogingen door het inflatiecijfer eerder groter wordt dan kleiner.
In het kielzog van dat cijfer, zijn de verwachtingen ten aanzien van het Fed-beleid de komende tijd aangepast. Een Fed-rente met een 4 voor de komma in de eerste helft van 2023, is nu in de ogen van veel beleggers zeer waarschijnlijk geworden. Immers, inflatie op middellange termijn bestrijd je alleen met voldoende renteverhogingen. Veel economen, analisten en beleggers lijken dat te vergeten. Wordt de inflatie-olievlek groter en de inflatievervuiling in de economie hardnekkiger? Dan zal ook de rente die nodig is om die vlek weer weg te boenen hoger moeten zijn.

Daling inflatie
Persoonlijk ben ik er niet helemaal zeker van dat de Fed de officiële rente ver boven 4 procent zal optrekken. Enerzijds door de economische ontwikkelingen in de komende maanden en kwartalen en anderzijds doordat de inflatiecijfers over niet al te lange tijd verder omlaag kunnen gaan.
Zelfs als de maand-op-maand inflatie in de VS vanaf nu elke maand uitkomt op 0,2 procent – dus hoger dan in augustus – dan nog zal de jaarlijkse inflatie in de VS in het eerste kwartaal van 2023 onder de 5 procent zakken. Vervolgens zal de jaarlijkse inflatie nog voor de zomer onder de 4 en daarna onder de 3 procent komen te liggen. Daarmee zou het Fed-rentepercentage dus al vrij snel in 2023 hoger kunnen zijn dan het inflatiepercentage in de VS. En dát zal voor de Fed waarschijnlijk reden zijn om te stellen dat verdere renteverhogingen niet nodig zijn.

Europa
Voorlopig geldt echter dat we eerder met meer en grotere renteverhogingen te maken kunnen krijgen, dan met minder renteverhogingen en kleinere stappen. Niet alleen in de VS maar ook in de eurozone, want de Europese Centrale Bank (ECB) heeft onlangs haar koers verlegd.
Op 8 september verhoogde de ECB de officiële rente in de eurozone met 75 basispunten. De reden was de aanhoudend hoge inflatie in de eurozone. De ECB-modellen staan erom bekend dat ze inflatie vrijwel altijd behoorlijk onderschatten. Maar in de nieuwe ramingen zien zelfs de ECB-economen de geldontwaarding in 2024 verder boven het streefpercentage van 2 procent uitkomen. Voor 2023 verwacht de bank een inflatie van 5,5 procent, hoger dan eerder werd ingeschat.

Meer renteverhogingen op komst
Uit de persconferentie van 8 september was duidelijk af te leiden dat we in de komende maanden rekening moeten houden met meer renteverhogingen door de ECB. “Wij bevinden ons in een situatie waar de rentestand de economie stimuleert. Welnu, dat doen terwijl de inflatie 9,1 procent bedraagt en de verwachting is dat de inflatie in 2024 hoger zal zijn dan ons streefpercentage, is simpelweg niet goed", aldus Christine Lagarde, voorzitter van de ECB. Zij impliceert ermee dat er de komende maanden nog meerdere renteverhogingen volgen.
Op de vraag hoeveel renteverhogingen de bank nodig meent te hebben, antwoordde Lagarde: “Wij denken dat het enkele vergaderingen zal vergen. Waarschijnlijk meer dan twee, inclusief die van vandaag, en minder dan vijf.” Oftewel: de ECB zal de rente zeker nog één keer verhogen, zeer waarschijnlijk twee keer en, afhankelijk van de ontwikkelingen, is nog een derde renteverhoging niet uit te sluiten. Vier verhogingen op rij acht ik te veel voor een te grote groep bestuursleden, dus dat zie ik niet van de grond komen. De agenda van het ECB-bestuur laat zien dat in oktober, december en februari zal worden vergaderd over de rente. Renteverhogingen in oktober en december zijn vrijwel zeker, met die in februari als een goede mogelijkheid.

Onvoldoende
Het zou me niet verbazen als de relatieve hardliners in het bestuur, de zogeheten haviken, voldoende wind in de zeilen hebben om twee renteverhogingen van 50 basispunten per keer af te dwingen. Daarmee zou de officiële rente van de ECB eind dit jaar op 1,75 procent te vinden zijn en in februari 2023 wellicht op 2 procent.

Daarmee zou de bank de inflatie op termijn iets verlagen, maar dit soort rentestanden is niet hoog genoeg om de inflatie terug te dringen naar 2 procent en vervolgens daarop te houden. Bovendien kan er tussen nu en februari 2023 nog veel veranderen, denk aan een recessie of meevallende inflatiecijfers. Dat kan inhouden dat de ECB het alsnog wat rustiger aan doet met het opkrikken van de rente en daarmee niet effectief genoeg optreedt tegen de geldontwaarding. Het is daarom goed denkbaar dat de inflatie ook de komende jaren aanmerkelijk hoger zal uitkomen dan 2 procent.

Auteur: Edin Mujagic, macro-econoom, gespecialiseerd in het beleid van de centrale banken, en hoofdeconoom van OHV Vermogensbeheer.